Yılın Türkiye’de havacılık sanayi açısından en önemli gelişmelerinden biri de TEI tarafından geliştirilen PD170 motoru ile TUSAŞ’ın MALE sınıfı İHA’sı ANKA’nın ilk uçuşunu yapması oldu. İlk defa milli bir platform, milli bir motorla birleşti. Bu Türkiye’deki havacılık sanayi açısından yıllardır hayal edilen, çok önemli bir buluşmaydı.
Bunu ileride, T625 Gökbey Helikopterinde yine TEI tasarımı TS1400 motoru izleyecek. Bu motorun farklı bir modeli, uçakta kullanılabilir hale getirilecek. Hürkuş’u uçuracak. TS1400’ün biraz daha gücü artacak. ATAK2’yi havalandıracak.
MOTOR NEDEN ÖNEMLİ
Bugün Türkiye’de tasarlanan hava araçları, Türk Silahlı Kuvvetleri’nde kullanılıyor. Ciddi bir saha tecrübesinde, gerçek şartlarda test ediliyor. Tecrübeler tasarımlara yansıyor.
Geliştirilen ürünlere yurtdışından talep geliyor. En güzel örneği Pakistan. Zorlu ekonomik durumuna rağmen Pakistan Türkiye’den 30 adet T129B ATAK almayı tercih etti. Motor konusunda Türkiye, imalatçı ABD’den izin almak zorundaydı. Süreç başladı ve planlandığı gibi gidiyor.
Gelecekte bu tür kısıtlamalara gitmemek için motor çok önemli bir faktör.
MOTOR ÇOK DAHA UZUN BİR SÜREÇ
Bir motor geliştirmek, tasarlamak, üretmek, test etmek, hava aracında kullanılabilir hale getirmek çok uzun süreç. ANKA’yı uçuran PD170, ilk bakışta ANKA’da ilk kullanılan Thielert Centurion motor gibi otomotiv endüstrisi yaklaşımıyla geliştirilmiş, 2100 cc hacimli, 170 HP güç üreten bir motor. 2012’de başlayan proje, 2018’de hava aracı ile havalanabildi. Kuşkusuz ANKA üzerinde de bir süre uçacak. Yani ‘bir çok kişinin “Ne var canım, basit motor” diyebildiği PD170 için 6-7 yıllık bir çalışma yapıldı. Helikopterde, türevi Hürkuş’ta kullanılacak TS1400 ise daha kompleks bir proje.
MÜHENDİSLİK VE METALÜRJİ
Motor geliştirmekte mühendislik çalışmanın yanı sıra metalürji de önemli. Özel alaşımlar, motorun ömrünü uzatıyor, sistemi hafifletiyor, performansı yükseltip yakıt tasarrufu sağlıyor.
Motorundan ana sistemine, kamerasından diğer özelliklerine kadar hava aracı ‘sizin’ olduğunda istediğiniz yere satabilir hale geliyorsunuz.
PD170’LE BAŞLAYAN SÜREÇ
Bu konuda uzun süredir paylaştığımız haberlerin ardından okuyucularımız PD170 hakkında bir çok soru sordu. Proje, o dönemki adıyla Savunma Sanayi Müsteşarlığı’nın şimdiki Savunma Sanayi Başkanlığı’nın 27 Aralık 2012 tarihinde Eskişehir merkezli TEI ile İHA’larda kullanılmak üzere turbodizel bir uçak motoru geliştirilmesi ve imalatı konusunda anlaşma yapması ile başladı.
Anlaşma, ilk etapta motorun tasarlanması, geliştirilmesi, yer-hava testleri ile 10 adet imalatıydı. İlk üretilen motor, geçtiğimiz aylarda TEI tarafından TUSAŞ’a teslim edildi. Projede 150’den fazla mühendis görev yaptı.
ANKA’DA KULLANILAN MOTORUN YERİNİ ALACAK
TUSAŞ tasarımı olan ANKA İnsansız Hava Araçları’nda halen Alman Thielert Centurion motoru kullanılıyor. Toplam 155 beygir güç sağlayan motor, dört silindirli, kökeni sivil kara araçlarında kullanılan bir tasarım.
PD170’in 15 beygir daha güçlü olması, ANKA’nın taşıdığı yükü artıracak. İHA’nın daha yüksek irtifada performans kaybını en aza indirerek uçmasına imkan sunacak.
Örneğin PD170, 20 bin feet irtifada 170 beygir güç üretiyor. ANKA 30 bin feet’e çıktığında ise bu güç irtifa nedeniyle 120 beygire düşüyor. Uzun süreli havada kalındığı için bu güç çok kritik.
TEI mühendisleri, motorun küçük modifikasyonlarla gücünü 210 beygire kadar yükseltebilecek. Motorun alt yapısına buna müsait. Böylelikle gelecekte daha gelişmiş sistemlere sahip olacak ANKA veya türevi İHA sistemlerinde bu motor rahatlıkla kullanılabilecek.
SİVİL PAZARA DA GİREBİLİR
Dizel çalışma prensibine sahip motorun bir sonraki adımı ise tek motorlu, iki-dört kişilik uçaklarda kullanılması. PD170 böyle bir çalışmaya da alt yapı sunabilecek. TEI, TUSAŞ’ın Hürkuş ve önümüzdeki dönemde T625’te yapacağı gibi bu motor için SHGM ve EASA’dan da onay alabilecek. Hedef sivil pazar.
PD170’İN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
Motor Hacmi: 2,100 cc
Konfigrasyon: Sıralı 4 silindir
Üretim-malzeme: Alüminyum kafa ve blok
Yakıt Sistemi: Ortak yakıt hattı dizel enjeksiyon
Kullanılan yakıt: JP8, Jet A1 ve Dizen EN590
Azami güç: 170 beygir (2300 RPM)
Kuru ağırlık: 170 kg
Yakıt tüketimi: <210 gr/kWh
http://www.kokpit.aero/ Tolga ÖZBEK 30.12.2108
